Yaşanan ekonomik dar boğazla alım gücünün süratle düştüğü Türkiye’de, yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı karşısında beşerler en fazla temel besinlere erişimde zahmet çekiyor. Son günlerde temel besin eserlerini vuran artırım dalgası, insanların yetersiz, istikrarsız ve sıhhatsiz beslenmesine yol açtı. Uzmanlar, sıhhatsiz beslenmeye bağlı olarak insanlarda kansızlık ve demir eksikliği meselelerinin yaşandığını söylerken, bu durumundan en fazla hamile bayanların ve çocukların etkilendiği belirtiliyor.
Yaşanan aksilikleri İzmir, Muğla, Aydın ve Urfa’da Aile Sıhhati Merkezleri’nde çalışan aile tabipleri Gazete Duvar’dan Parıltı Kaplan’a anlattı.
‘Çocukların büyüme eğrilerinde önemli düşüş başladı’
Urfa’da uzun yıllardır aile hekimliği yapan Urfa Tabip Odası Lideri Bulut Ezer, bölgede doğum oranının yüksek olduğunu, anne sütü alamayan yeni doğan bebeklerin destek besin olan ‘formül’ mamalarla beslendiğini, bu mamaların maliyetinin yüksek olduğunu söz etti.
Formül mamalara ulaşamayan annelerin yoğurt ve gibisi eserlerle bebeklerini beslemeye çalıştıklarını söyleyen Ezer, son periyotta bilhassa çocuklarda persentil (büyüme eğrisi) kıymetlerinde önemli oranda düşüşler gözlemlediğini söz etti. Ezer, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Formül mamaların fiyatlarının yükselmesi bölgede Irak’tan ya da İran’dan gelen içeriği aşikâr olmayan yurt içinde sağlıklı olup olmadığı tescillenmemiş mamaların kullanımına sebep oldu. Hatta birçok kişi mamalardan büsbütün vazgeçmiş durumda.
Gözlemlediğim kadarıyla son periyotta bilhassa çocuklarda yüzde 3’ün altında persentil pahaları mevcut. Çocuklarda persentil kıymetlerinin düşüklüğü kilo kaybı, uzunluk kısalığı, dişlerde bozukluk ve gelişim geriliği üzere meselelere sebep olur. Bu şikâyetlerle karşımıza gelen pek çok çocuk var. Ekonomik yıkım sıhhati da direkt etkiliyor.”
‘Hamile bayanlarda kansızlık ve demir eksikliği başladı’
Urfa’da son devirde bilhassa hamile bayanlarda kansızlık ve demir eksikliği gözlemlediğini söyleyen Ezer, “İnsanların temel besinleri kıstığını net olarak görüyoruz. Ailelerde et ve süt tüketiminin azalması hamilelerin beslenmesinde başka bir meseleye sebep oldu. Biz hamilelerin iki ayda bir rutin olarak kan kıymetlerine bakarız. Kansızlık çok arttı. Kansızlık direkt beslenmeyle bağlı, konuta giren protein düştü, beşerler artık daha çok tahıl ve hamur eserlerine yöneldi. Bu da kandaki demiri direkt etkiliyor” diye konuştu.
‘Et tüketmeleri gerektiğini söyleyemiyoruz’
Aile Doktorları Dernekleri Federasyonu idare şurası üyesi hekim Taner Balbay, sağlıklı bir insanın, bilhassa çocukların hastalıklara karşı bağışıklık sistemini güçlendirmek için protein yüklü eserleri tüketmesi gerektiğini söz etti.
Pandemi periyodu ve artan besin fiyatlarıyla insanların temel besin eserlerine ulaşmalarının zorlaştığını söyleyen Balbay, çocukların, yaşlıların ve gebelerin direncinin düştüğüne dikkat çekti, şunları kaydetti:
“Biz insanların doğumundan itibaren çeşitli eğitimlerle sağlıklı beslenmelerine dönük çalışmalar yapıyoruz. İnsanlara protein, karbonhidrat, şeker, et, süt ve yumurtayı ne kadar yemesi gerektiğini anlatıyoruz. Fakat artık artık ekonomik meseleler nedeniyle bunları söylemek ütopik bir hal aldı, hayal. Beşerler meskenlerine hiçbir şey alamıyor. Ne yazık ki biz de artık ekonomik şartlara uygun, protein yerine geçecek, et alamıyorsa etin yerine geçecek ya da sütün yerini alabilir eserleri söylüyoruz. Ekonomik tabloya nazaran bu formda dayanak olabiliyoruz.”
‘Yetersiz beslenmeye bağlı enfeksiyon şikayetleri arttı’
Beslenmeye bağlı direnç gelişemediği için son periyotta kansızlık ve enfeksiyon şikayetlerinin çoğaldığını söyleyen Balbay, antibiyotik ve ağrı kesici ilaçların reçetelere yazımının arttığını söz etti. Balbay, “Kronik hastalıklarda da Covid-19 ile birlikte bir artış var. İlaç muhtaçlıkları daha fazla ve bağışıklık sistemleri daha düşük. En ufak dertte hastalığa yakalanma oranları fazla. Onların daha düzgün ve istikrarlı beslenmesi lazım. Lakin gördüğümüz tablo hiç iç açıcı değil” diye konuştu.
‘Hastalar reçeteye yazılan ilacı alamıyor’
İzmir’in Tepecik ilçesinde çalışan bir öteki aile doktoru ise ilaç fiyatlarında yaşanan artışa bağlı olarak reçete için gelen hastaların azaldığını, kronik hastalar dışında muayene sayısında azalma gözlemlediğini tabir etti. İsmini vermek istemeyen aile doktoru, “Bölgenin sosyo-ekonomik durumu çok düşük. Bazen reçete yazıyoruz, başka muayeneye geliyor, almamış, alamamış. Hastaya kansızlık için et, balık tüket diyoruz ancak, güç. Dışarıdan alabileceği et yerine şu vitamini ya da ilacı al desem bile alamıyor. Olağan hastalık ilaçlarını bile alamıyorlar” dedi.
‘Üniversite öğrencilerinde önemli anemi sorunu başladı’
Aile Tabipleri ve sıhhat çalışanlarının üye olduğu Birlik ve Dayanışma Sendikası Genel Lideri hekim Can Kirişçi, Muğla’da çoğunlukla üniversite öğrencilerinin geldiği bir aile sıhhati merkezinde çalıştığını söyledi. Temel besin eserlerinde artan fiyatlarla birlikte öğrencilerin beslenmesinde bir geriye gidiş yaşandığını söyleyen Kirişçi, bilhassa genç bayanlarda kansızlığın arttığını söz etti.
Kirişçi, şunları lisana getirdi:
“Öğrencilerin en çok tükettiği besin olan patatesin kilosu 10 lira, soslu tavuk dürümler 40 lira bandında. Onlara bile ulaşamıyorlar artık. Yediklerinin kalitesi ve besleyici bedeli gitgide düştü. Onlar için en değerli şey olan proteini alamaz haldeler. Kırmızı et ve gibisi etleri tüketemedikleri için önemli bir anemi sorunu başladı. Bayanlarda adet yaşından sonra her ay yaşanan kan kaybını toparlamak için güzel beslenme kural, lakin kriz onları daha fazla etkiledi. Önümüzdeki eylül ayında okul açılınca bu sıkıntıları çok fazla göreceğiz.”
‘Ek besine geçecek bebeklerde demir eksikliği başlayacak’
Bebeklerde ek besine başlandıktan sonra önerilen yumurta, peynir ve gibisi eserler erişimin güçleşmesine bağlı olarak artık bebeklerde de demir eksikliği yaşanacağını söyleyen Kirişçi, sosyo-ekonomik geliri düşük bölgelerde yaşayan ailelerin bebeklerinin bu krizden daha fazla etkilendiğini söz etti.
“Sağlık sisteminde önemli bir çöküş var” diyen Kirişçi, şunları kaydetti:
“Aile sıhhat merkezlerine gidip bir ağrı kesici yazdırmak sıhhat sistemine ulaşmak demek değil. Biz bile ekonomik krizde tahlile ulaşmaktan uzağız. Kendimiz zahmet çekmeye başladık. Sıhhat sistemi çöküyor, iktidar bununla ilgili hiçbir düzgünleştirme yapmıyor. Vatandaş sıhhatte tahlile ulaşamadığı vakit birinci temas kurduğu beşere öfke kusuyor.”